در متن زیر، برخی از کتاب‌های مربوط به وهابیت و ریشه‌ها و بسترهای تاریخی شکل‌گیری و تکامل آن در طول زمان، معرفی شده‌اند.
برخی از مهم‌ترین کتاب‌ها در مورد وهابیت
که مطالعه و دقت در آن‌ها شناخت جامع‌تر و کامل‌تری از پدیده وهابیت به دست
خواهد داد، به شرح ذیل هستند:
1- مکر تکفیر
نویسنده: جمعی از محققان
زبان: فارسی
محل نشر: قم
ناشر: کنگره جهانی جریان‌های افراطی و تکفیری از دیدگاه علمای اسلام
تعداد صفحات: 168
قطع کتاب:رقعی
نوبت چاپ: 1435 هـ ق/ 1392 ش
خلاصه کتاب: تکفیر
از مسائلی است که امروزه دامنگیر مسلمین جهان شده است و بر مسلمین اعم از
شیعه و سنی لازم است با اتحاد در مقابل این پدیده شوم بایستند. در این
راستا در سال 1393 کنگره‌ای بین‌المللی با عنوان(خطر جریان‌های تکفیری برای
اسلام و مسلمین و جهان بشریت و راههای برون‌رفت از آن) در در قم از سوی
آیت‌الله مکارم شیرازی برگزار شد. این ویژه‌نامه در راستای تحقق اهداف همین
کنگره به آسیب‌ها و تهدیدات پدیده تکفیر بر مسلمین پرداخته و از نظر علمای
اسلام در اقصی نقاط جهان، این پدیده را از روایای مختلف مورد بررسی قرار
داده است. در این ویژه‌نامه، علاوه بر اقداماتی که در راستای برگزاری کنگره
با هدف اتحاد بین مسلمین انجام می‌شد، فعالیت‌های تکفیری‌ها در جهان امروز
و تخریب‌ها و کشتارهای آن‌ها نیز منعکس شده است و فتاوا و کلمات علمای
اسلام بر ضد تکفیر و طرد گروه‌های تکفیری مورد بررسی قرار گرفته است.
2- الوهابیة فی المیزان
نویسنده: جعفر سبحانی
زبان: العربیه
محل نشر: بیروت
ناشر: انتشارات دار الصدیق الأکبر
تعداد مجلد: 1
تعداد صفحات: 345
قطع کتاب: وزیری
نوبت چاپ: 1427 هـ ق
خلاصه کتاب: این
کتاب در ردّ عقاید وهابیت نوشته شده است. مؤلف در مقدمه کتاب به بررسی فهم
غلط وهابیت از مسأله توحید پرداخته و افراطی‌گری‌های آن‌ها را نشأت گرفته
از ابن تیمیه می‌داند. در ابتدای کتاب، به صورت اجمالی به تاریخ ظهور
وهابیت و موقعیت محمد بن عبدالوهاب اشاره کرده ولی موضوع اصلی کتاب، نقد
عقائدی است که وهابیون برخلاف مسلمانان اعم از شیعه و سنی به آن‌ها اعتقاد
دارند. مؤلف برای نقد اعتقادات و رد شبهات آن‌ها از منابع معتبر اهل سنت
استفاده کرده است. مباحث مهمی که در این کتاب بررسی شده است عبارتند از:
بناء بر قبور، زیارت قبور، توسل و نذر به اولیای الهی، تبرک و استعانت از
انبیاء و اولیاء، سوگند یاد کردن به غیر خدا و توحید در عبادت. مؤلف در این
موضوعات، با بیان اعتقاد وهابیت و ادلۀ آن‌ها و نقد این ادله، به بیان
اعتقاد درست در این موضوعات بر اساس کتاب و سنت پرداخته است.
3- درسنامه آشنایی و نقد وهابیت (تبارشناسی و جریان شناسی وهابیت)
نویسنده: دفتر تبلیغات اسلامی
زبان: فارسی
محل نشر: قم
ناشر: دفتر تبلیغات اسلامی حوزه
تعداد مجلد: 1
تعداد صفحات: 113
قطع کتاب: رقعی
خلاصه کتاب: این
کتاب به عنوان جزوه درسی مبلغین، از سوی دفتر تبلیغات اسلامی جمع آوری شده
است تا طلاب، با وهابیت و افکار وهابی‌ها آشنایی اجمالی پیدا کنند. در
این کتاب، ابتدا به زمینه‌های تفکر وهابیگری اشاره شده و ابن تیمیه به
عنوان رهبر فکری وهابیت معرفی شده است، افکار و عقائد ابن تیمیه و نظرات
شاذ او مورد بررسی قرار گرفته است. در ادامه، به ظهور وهابیت و تاریخ محمد
بن عبدالوهاب اشاره شده است و افکار او مورد بحث قرار گرفته و نحوه اتحاد
او با آل‌سعود و علل پیشرفت‌ها و گسترش وهابیت در دوره‌های مختلف و علل
پیشرفت آن‌ها در برخی دوره‌ها بررسی شده است. از مباحث این کتاب، پرداختن
به موضوع نو وهابی‌ها و افکار و عقائد آن‌ها و وجود فرهنگ‌های نوظهور در
عربستان سعودی و تأثیرات این فرهنگ‌ها در روند شکل‌گیری جریان‌های وهابی
می‌باشد. در ادامه، کتاب‌هایی که از طرف اهل سنت و شیعه در نقد وهابیت
نوشته شده، معرفی شده است و کتاب وهابیگری حامد الگار به صورت مستقل، جزء
این درسنامه قرار گرفته است.
4- تاریخ آل سعود
نویسنده: ناصر السعید
زبان: فارسی
محل نشر: بیروت
ناشر: مطبعة الإتحاد
تعداد مجلد: 1
تعداد صفحات: 663
قطع کتاب: وزیری
خلاصه کتاب: این
کتاب در مورد تاریخ خاندان آل‌سعود و ارتباط آن‌ها با یهود و استعمار
نگاشته شده است. نویسنده، ابتدا به وحدت بین محمد بن عبدالوهاب و آل‌سعود
پرداخته و در ادامه، توضیح مفصلی از دخالت‌های انگلیس و جاسوس‌های آن‌ها در
حکومت سعودی ارائه می‌دهد و سیاست‌های حکومت آل‌سعود را متأثر از دستورات
جاسوسانی مانند "جون فیلبی" و "برسی کوکس" و امثال آن‌ها می‌داند. مؤلف با
ارائه گزارش از جنایات حکومت آل‌سعود در زمان‌های مختلف و استفاده ابزاری
آن‌ها از دین و توحید، به کشتار مردم در شهرهای مختلف توسط آل‌سعود اشاره
می‌کند. مهم‌ترین بخش این کتاب، بخش بررسی نسب آل‌سعود است که نویسنده با
استناد به منابع تاریخی اثبات می‌کند، اجداد آل‌سعود از یهود بوده‌اند که
به جزیرة‌العرب آمده‌اند. وی همچنین، محمد بن عبدالوهاب را از نسل یهود
می‌داند و مستنداتی را در این رابطه ارائه می‌دهد و ارتباط تنگاتنگ بین
حاکمان سعودی و حکومت‌های یهودی مانند رژیم صهیونیستی و در نظر گرفتن منافع
یهود در سیاست‌های آل‌سعود را به عنوان نشانه‌های ارتباطی سیاسی و معاهدات
آل‌سعود با آمریکا و اسرائیل را نیز مورد اشاره می‌دهد.
5- تاریخ العربیة السعودیة بین القدیم و الجدید
نویسنده: مضاوی الرشید
مترجم: عبدالإله النعیمی
زبان: العربیه
محل نشر: بیروت
ناشر: دار الساقی
تعداد صفحات: 305
قطع کتاب: وزیری
خلاصه کتاب: نویسنده
کتاب تاریخ العربیة السعودیه بین القدیم و الجدید، "مضاوی الرشید" است. در
این کتاب، به وضعیت سیاسی و اجتماعی شبه جزیره عربستان در قرن 18 و 19
پرداخته شده است. در بخش دیگری از کتاب، تاریخ تشکیل و مشکلات فراروی دولت
اول آل‌سعود بررسی شده و در ادامه، نویسنده به بررسی موضوع تشکیل دولت دوم
آل‌سعود و ویژگی‌های آن نسبت به حکومت اول پرداخته است. مراحل شکل‌گیری و
توسعه حکومت آل‌سعود و غزواتی که در تحکیم و تثبیت امارت و حاکمیت آل‌سعود
نقش عمده داشته‌اند مورد بررسی قرار گرفته‌اند. در این کتاب، تاریخ ورود
دولت‌های استعمارگر و هدف آن‌ها بیان شده است. در این کتاب، به همکاری و
کمک انگلیس در تأسیس دولت آل‌سعود اشاره شده است. می‌توان گفت که نویسنده
با دیدی خاص و کاملاً مخالف با دیدگاه رایج در مورد شبه جزیره عربستان و
دولت آل‌سعود، این کتاب را نگاشته است. این کتاب با دیدی انتقادی نوشته شده
است و به نکاتی اشاره نموده که در دیگر کتاب‌هایی که در این زمینه نگاشته
شده‌اند موجود نیست.
6- سلفی گری و وهابیت(مبانی اعتقادی)
نویسنده: سید مهدی علیزاده موسوی
زبان: فارسی
محل نشر: قم
ناشر: آوای منجی
تعداد مجلد: 2
تعداد صفحات: 536
قطع کتاب: وزیری
نوبت چاپ: 1391
خلاصه کتاب: این
کتاب یکی از بهترین کتاب‌هایی است که اخیراً در نقد مبانی اعتقادی وهابیت
نوشته شده است. جلد اول این کتاب در رابطه با تبارشناسی و زمینه‌های پیدایش
وهابیت می‌باشد. در جلد دوم آن نیز مؤلف به نقد مبانی وهابیت پرداخته است.
مهم‌ترین مباحث مطرح در دو جلد این کتاب عبارتند از:
1ـ توحید و
شرک که وهابیان با قرائتی اشتباه از مسأله توحید و شرک، مسلمانان را به
خاطر انجام امور مشروعی مانند توسل و تبرک به شرک متهم می‌کنند.
2ـ ایمان و کفر و معیارهای آن در کتاب و سنت و نقد قرائت وهابیت از ایمان و کفر.
3ـ سنت و بدعت و مشخص کردن ملاک‌های بدعت و نقد و تفکر وهابیت از بدعت.
4ـ
حیات برزخی که وهابیان با تکیه بر مبنای حس‌گرایی خود، ارتباط مردگان با
این دنیا را منقطع می‌دانند ولی مؤلف با استدلال به آیات قرآن و روایات
صحیح موجود در کتب معتبر اهل سنت، حیات برزخی و سماع موتی را امری مسلم
می‌داند.
7- عربستان سعودی و جریان های اسلامی جدید
نویسنده: مضاوی الرشید
مترجم: رضا نجف زاده
زبان: فارسی
محل نشر: تهران
ناشر: پژوهشگاه فرهنگ و هنر و ارتباطات
تعداد مجلد: 1
تعداد صفحات: 270
قطع کتاب: رقعی
نوبت چاپ: اردیبهشت 1393
خلاصه کتاب: عربستان
سعودی و جریان‌های اسلامی جدید، عنوان کتابی است که توسط "مضاوی الرشید"
نویسنده منتقد و پرآوازه عربستانی به رشته تحریر درآمده است. او از جمله
فعالان سیاسی و روشنفکران تبعیدی سعودی است و در ضمن از جمله زنان منتقد
حکومت سعودی به شمار می‌رود و یکی از مقاله‌نویسان روزنامه القدس العربی در
لندن است و کتبی مانند "سیاست در یک واحه عربی"، "تاریخ عربستان سعودی"،
"روایت‌های معارض"، "تاریخ، سیاست و جامعه معاصر در عربستان و یمن"، "جامعه
سعودی و بنبست اصلاحات در قرن بیست و یکم" و "پیوندهای فراملی و خلیج
عرب" را تدوین کرده است. در این کتاب، نتیجه گیری شده که جنبش‌های اسلامی
معاصر، گونه‌ای از جنبش‌های اجتماعی هستند که در واکنش به یک یا چند عامل
از میان عوامل متعددی مانند استعمار غرب، انحطاط فکری و استبداد داخلی،
سکولارسازی شتابزده جوامع اسلامی، شکست‌های نظامی مسلمانان از بیگانگان و
انحطاط درونی(بحران مشروعیت، بحران هویت، توزیع ناعادلانه ثروت، فساد و
سرکوب) و نیز با تکیه بر اسلام به عنوان خاستگاه فکری و الگوی نجات بخش
پدید آمده‌اند.
8- خاطرات مستر همفر
نویسنده: مستر همفر
مترجم: محسن مؤیدی
زبان: فارسی
محل نشر: تهران
ناشر: نشر امیرکبیر
تعداد مجلد: 1
تعداد صفحات: 64
قطع کتاب: رقعی
مستر
همفر جاسوس انگلیسی در کشورهای اسلامی بوده است که طبق نقشه وزارت مستعمره
انگلیس در پی ایجاد فرقه‌ای برای تفرقه اندازی بین مسلمین بوده است. وی پس
از سال‌ها خاطرات خود در مورد نحوۀ تشکیل فرقه وهابیت و نحوۀ تربیت محمد
بن عبدالوهاب زیر نظر بریتانیا را نوشته است و در مورد مأموریت‌های خود در
کشورهای اسلامی توضیح می‌دهد. طبق برخی گزارش‌ها این خاطرات در مجلۀ اشپیگل
آلمان به صورت مجموعه دنباله‌دار چاپ شده است. برخی‌ها این کتاب را قبول
نداشته و ارتباط جاسوس انگلیسی با محمد بن عبدالوهاب را منکر شده‌اند.
9- مباحث فی عقائد اهل السنّة، المسمّی المُهّند علی المُفّند
نویسنده: خلیل أحمد السهانفوری
زبان: العربیه
محل نشر: الأردن
ناشر:دار الفتح للدّراسات و النشر
تعداد مجلد: 1
تعداد صفحات: 160
قطع کتاب: وزیری
نوبت چاپ: 1425 هـ ق
خلاصه کتاب: این
کتاب توسط شیخ خلیل احمد السهانفوری از بزرگان دیوبندیه به رشته تحریر
درآمده است. این کتاب به صورت پرسش و پاسخ می‌باشد و نویسنده با پاسخ دادن
به سوالات مختلف اعتقادی، پیروان مکتب دیوبندی را جزء اهل سنت و پیرو سنت
رسول خدا(ص) معرف می‌کند و در مورد متعدد مثل مسئلۀ زیارت قبر پیامبر(ص) و
توسل به اولیاء الهی و برگزاری مراسم جشن و سوگواری، مخالفت مکتب دیوبند را
با وهابیت بیان می‌دارد.
10- کشف النور عن أصحاب القبور
نویسنده: عبدالغنی النابلسی
زبان: العربیه
محل نشر: قاهرة
ناشر: دار الآثار الإسلامیة
تعداد مجلد: 1
تعداد صفحات: 72
قطع کتاب: رقعی
نوبت چاپ: 1428 هـ ق
خلاصه کتاب: کتاب
کشف النور عن اصحاب القبور توسط سید عبدالغنی النابلسی به رشته تحریر
درآمده است. کتاب در مورد حیات برزخی و نحوه حیات پس از مرگ بحث کرده و با
ادله نقلی اثبات می‌کند که اولیاء و انبیاء(ع) در برزخ حیات دارند و با این
دنیا نیز در ارتباط هستند و لذا احترام به قبور آن‌ها و اهداء ثواب به
آن‌ها و توسل به روح ایشان جایز بلکه بر اساس ادله روایی، مستحب است.
11- الوسیط بین الافراط و التفریط
نویسنده: محمد جمیل الشطی
زبان: العربیه
محل نشر: دمشق
تعداد مجلد: 1
تعداد صفحات: 20
قطع کتاب: رقعی
خلاصه کتاب: کتاب
الوسیط بین الافراط و التفریط را آقای محمد جمیل الشط به رشته تحریر
درآورده است. در حال حاضر، یکی از عوامل مهم فتنه‌گری در جهان اسلام، جریان
سلفی-تکفیری است که در لباس دفاع از سنت، عملاً در مسیر منافع غربیان گام
برمی‌دارد. این افراط و تفریط‌ها در تبیین معارف دینی، باعث بروز مشکلات
اساسی در جوامع اسلامی شده است. جهان اسلام، از این اینگونه افکار در رنج
به سر می‌برد. نویسنده این کتاب، "محمد جمیل الشطی" نائب حنبلی‌های دمشق
است. نویسنده در این اثر مختصر، با نقد مبانی وهابیت درصدد است با بیان
مبانی اسلام در زمینه تکفیر، اعمال تکفیری‌ها را رد نماید.
12- جرائم داعش(و الإعتداءات علی المزارات و دور العبادة)
نویسنده: الأمانة العامة للمزارات الشیعة الشریفة
زبان: العربیه
محل نشر: عراق
ناشر: الأمانة العامة للمزارات الشیعة الشریفة
تعداد مجلد: 1
تعداد صفحات: 72
قطع کتاب: رقعی
خلاصه کتاب: در
قرن اخیر، جهان اسلام، دچار ناملایمات فراوانی شده است. از جمله مسائل
چالش‌زا میان مسلمین، بروز فکر سلفی-تکفیری می‌باشد. عده‌ای با قرائتی خاص
از دین، دست به جنایات زیادی زدند و جمعیت زیادی از مسلمانان را به بهانه
شرک به قتل رساندند و بسیاری از آثار و اماکن دینی را نابود کردند. یکی از
این گروه‌های تکفیری، دولت اسلامی عراق و شام(داعش) است. آن‌ها با شرک
خواندن زیارت و توسل، اقدام به تخریب آثار اسلامی می‌کنند. کتاب حاضر، با
اثبات مشروعیت زیارت قبور و توسل به انبیاء و اولیاء، به خلط تکفیری‌ها در
این مسأله اشاره کرده است. نویسنده، سپس مصادیقی از تبرک جستن را از قرآن و
تاریخ بیان نموده و در چند فصل پایانی کتاب، به جنایات داعش در عراق
پرداخته و مواردی از تخریب قبور و اماکن مذهبی مسلمانان و مسیحیان را ذکر
کرده است.
13- مؤتمر الظاهرة التکفیر(الأسباب،الآثار، العلاج)
نویسنده: گروهی از پژوهشگران
زبان: العربیه
محل نشر: عربستان
ناشر: مرکز التأصیل للدراسات و البحوث
تعداد مجلد: 9
تعداد صفحات: 783
قطع کتاب:وزیری
نوبت چاپ: 1432 ه.ق
خلاصه کتاب: کتاب
فوق را گروهی از پژوهشگران جمع آوری نموده‌اند. تکفیرهای ناروا، پدیده‌ای
است که جهان اسلام با آن درگیر است. عده‌ای با استنباط‌های نادرست از دین،
دست به تکفیر دیگر مسلمانان می‌زنند. آنان با شرک خواندن برخی از اعمال
مسلمین مانند زیارت و توسل و تبرک و...، مسلمانان را تکفیر کرده و جان و
مال مسلمین را مباح می‌شمارند. این در حالی است که دین اسلام، دین رحمت و
رأفت و برادری است و با این گونه رفتارها مغایرت دارد. کتاب حاضر، مجموعه
مقالات کنگره جهانی ضد تکفیر است که در عربستان برگزار شده و در آن، به
مباحثی چون ضوابط و شرایط تکفیر، موانع تکفیر و... اشاره شده است.
14- نقد و بررسی اندیشۀ تکفیر
نویسنده: سالم بهنساوی(افسری)
زبان: فارسی
محل نشر: تهران
ناشر: نشر احسان
تعداد مجلد: 1
تعداد صفحات: 427
قطع کتاب: رقعی
نوبت چاپ: 1392ش
خلاصه کتاب: امروزه
جهان اسلام در تلاطم افکار تکفیری به سمت خشونت‌گرائی سوق داده شده و
بسیاری از اندیشمندان در پی آسیب‌شناسی پدیده‌ی تکفیر در جهان اسلام
برآمدهاند. طرفداران سیدقطب در مقابله با افترائات و تهمت‌های علمای
وهابی، کتاب‌ها و مقالات بسیاری نگاشته‌اند که یکی از آن‌ها کتاب "الحکم و
قضیه تکفیر المسلم" است که به قلم "سالم بهنساوی(افسری)" به نام «نقد و
بررسی اندیشه تکفیر» به فارسی ترجمه شده است. این کتاب، نوشته یکی از
اندیشمندان و طرفداران سیدقطب به نام سالم بهنساوی است که به نظر می‌رسد
هدف وی از نگارش این کتاب، در حقیقت، بررسی مبانی فکری سیدقطب همچون
حاکمیت، جاهلیت، دار الاسلام و دار الکفر، جهاد، در سایه آیات و روایات و
کلمات برخی چون ابو الاعلی مودودی و حسن البناء و مقایسه آن‌ها با
اندیشه‌های گروه‌های تکفیری مصر همچون جماعت‌المسلمین یا التکفیر و الهجره و
الجهاد است. به عبارتی دیگر، وی درصدد روشنگری در مورد مبانی فکری سیدقطب و
تطبیق آن‌ها با اندیشه‌های گروه‌های تکفیری بوده و سعی کرده است خواننده
را به سمت یک قضاوت منصفانه نسبت به آراء و مبانی سیدقطب و افکار گروه‌های
تکفیری سوق دهد.
15- سلفی‌گری و وهابیت؛ تبارشناسی
نویسنده: سید مهدی علیزاده موسوی
زبان : فارسی
محل نشر : قم
ناشر : آوای منجی
تعداد مجلد : 2
تعداد صفحات : 439
قطع کتاب : رقعی
نوبت چاپ : 1391ش
خلاصه کتاب: کتاب
سلفی‌گری و وهابیت به قلم دکتر علیزاده موسوی به رشته تحریر درآمده است و
نویسنده در این کتاب، جریان فکری و سیاسی سلفی‌گری، گستره جغرافیایی آن و
نیز ظهور و شکل‌گیری فرقه‌های افراطی را در تاریخ اسلام مورد مطالعه و
پژوهش قرار می‌دهد. نویسنده در بخش اول به تعریف و تبیین مفهوم لغوی و
اصطلاحی سلف و سلفی‌گری پرداخته و سپس راجع به اصول و مبانی این جریان،
رویکرد و روش‌شناسی سلفی‌گری و دریافت و برداشت‌های آن‌ها از قرآن و سنت
بحث می‌کند. سلفی‌گری در دوران معاصر، با توجه به ظهور اندیشه‌های جدید از
لحاظ روش‌شناسی و معرفت‌شناسی و دیدگاهشان نسبت به مسایل سیاسی به شکل‌ها و
گونه‌های دیگری نمودار شده که مولف این موضوع را در فصول بعد بررسی
می‌کند. وی، چند فصل را هم به بررسی مصداقی سلفی‌گری در شبه قاره، هند،
پاکستان، مصر و سوریه پرداخته و به خصوصیات و مشخصات آن‌ها هم اشاره
می‌نماید. نگارنده، بخش دوم کتاب را به تبارشناسی جریان وهابیت اختصاص داده
و آن‌ها را ذیل عناوینی همچون سلفی‌گری نقلی با محوریت احمد بن حنبل،
سلفی‌گری اعتقادی با رویکرد کلامی با توجه به دیدگاه‌های ابن تیمیه و نیز
سلفی‌گری وهابی در دوره جدید که عربستان سعودی محور و کانون اصلی آن بوده
است، مورد پژوهش قرار می‌دهد.